Hệ Thống Nhà Tù Côn Đảo

(1862-1975)

             A. Các trại giam thời Pháp:

1. BAGNE (BANH) I: Còn được gọi các tên lao I, trại CỘNG HOÀ, TRẠI 2 và sau cùng (11/1974) được gọi là trại PHÚ HẢI xây dựng năm 1862 và chỉnh trang lại kiên cố năm 1896.

                                               Trại Phú Hải

             - Tổng diện tích 12.015m2

                        - Trong đó diện tích phòng giam 2.915m2

                        - Nhà phụ thuộc 1.531m2

             - Khoảng trống, cây xanh 7.569m2

             - Bao gồm: 10 phòng giam tập thể (chia làm 2 dãy, mỗi dãy 5 phòng)

             - 01 phòng gaim đặc biệt

             - 20 xà lim (hầm đá)

             - 01 hầm xay lúa (thời Mỹ nguỵ chuyển thành bệnh xá)

             - 01 khu đập đá (khổ sai trong Banh)

             Ngoài ra còn có các công trình phụ như: Câu lạc bộ, phòng hớt tóc, nhà bếp, nhà ăn, giảng đường, nhà nguyện, phòng trật tự, nhà kho, văn phòng giám thị và sân vườn.

             Đây là trại giam lớn và cổ nhất ở Côn Đảo, nơi đây mang đậm dấu tích của các thời kỳ lịch sử.

             2. BANH II: Còn gọi các tên: Lao II, trại NHÂN VỊ, trại 3, và sau cùng là trại PHÚ SƠN.

                                                                     Trại Phú Sơn

             - Xây dựng năm 1916, nằm cạnh Banh I

             - tổng diện tích: 13.228m2

             - Trong đó diện tích phòng giam: 2.414m2

             - Nhà phụ thuộc 854m2

             - Khoảng trống, cây xanh 9.960m2

             - Bao gồm: 13 phòng giam tập thể, 01 khu biệt lập có 14 xà lim.

             - 01 phòng tối (nằm cạnh văn phòng giám thị)

             Ngoài ra còn có các công trình phụ như: Phòng y tế, nhà ăn, nhà bếp, câu lạc bộ, phòng hớt tóc, phòng trật tự, văn phòng giám thị và sân vườn.

             3. BANH 3: Còn gọi các tên: Lao III, Trại BÁC ÁI, Trại 1, và sau cùng là trại PHÚ THỌ.

             Xây dựng năm 1928, cách Banh I, Banh II khoảng 1km.

             - Tổng diện tích: 12.700m2

             - Diện tích phòng giam: 1.200m2

             - Thời Pháp gồm có: 3 dãy phòng giam, trong đó có 2 dãy phòng gaim tập thể và 1 dãy biệt lập, 1 khu nhà bếp và 1 khu bệnh xá (dành để cách ly bệnh kiết lỵ).

             Sau cách mạng tháng 8-1945 trại giam này được chỉnh trang lại còn 2 dãy phòng giam (theo số thứ  tự  từ  phòng 1-8)

             THỜI MỸ-NGUỴ: Xây thêm 2 phòng 9 và 10 phía sau bệnh xá.

             Đặc biệt phòng 10, Mỹ-Nguỵ dùng làm khu biệt lập để bổ sung cho khu chuồng cọp nên được ngăn ra 15 khu biệt giam, trên trần không có song sắt như chuồng cọp, chỉ đang bằng kẻm gai chằng chịt. Người tù bị giam ở đây đã đặc cho nó một cái tên rất dí dỏm: “BIỆT LẬP CHUỒNG GÀ:

             Các công trình phụ: Nhà ăn, nhà kho, nhà bếp, văn phòng giám thị và sân vườn.

             4. BANH III PHỤ: Còn gọi các tên Lao III phụ, trại ohụ BÁC ÁI, TRẠI 4 và cuối cùng là TRẠI PHÚ TƯỜNG.

Trại Phú Tường

             - Xây dựng năm: 1941

             - Tổng diện tích: 5.804m2

             - Diện tích phòng giam: 962m2

             - Nhà phụ thuộc: 152m2

             - Khoảng trống: 4.690m2

             - Bao gồm: 08 phòng giam tập thể (chia làm 2 dãy, mỗi dãy 4 phòng)

             Công trình phụ: Nhà bếp, nhà kho, bệnh xá và sân vườn.

             * Banh III cùng với Banh III phụ và trại 5 ( thời Mỹ -nguỵ xây dựng 1962) tạo thành 1 cụm bao quanh khu biệt lập nổi tiếng: “Chuồng cọp Pháp”

             5. CHUỒNG CỌP PHÁP

Khu biệt lập Chuồng Cọp Pháp

             - Xây dựng năm: 1940

             - Tổng diện tích: 5.475m2

             - Diện tích phòng giam 1.408m2

             - Phòng tắm nắng 1.873m2

             - Khoảng trống: 2.194m2

             - Bao gồm: 120 phòng biệt giam (chia làm 2 khu, mỗi khu 60 phòng)

             Bên trên có song sắt kiên cố và có hành lang ở giữa dành cho cai ngục, trật tự đi lại kiểm soát, hành hạ người tù (ném vôi bột, dội nước bẩn).

             Ngoài ra còn có 60 phòng không có mái che được gọi là “Phòng tắm nắng” (chia làm 4 dãy, mỗi dãy 15 phòng).

             Phòng tắm nắng còn là nơi để dùng hành hạ, phơi nắng, phơi mưa người tù hoặc là lôi người tù ra đó để đánh đập, tra tấn.

             Cuối năm 1970 Mỹ-Thiệu ra lệng giải toả chuồng cọp (họ biến khu biệt lập này thành chuồng nuôi Thỏ) để xoa dịu làn sóng đấu tranh của tù nhân cũng như  phong trào yêu nước ở miền nam Việt Nam và dư luận Quốc tế.

             6. BIỆT LẬP CHUỒNG BÒ:

Di tích khu biệt lập chuồng bò (ảnh: Internet)

             Thời Mỹ-Nguỵ còn gọi là trại An Ninh Chuồng Bò.

             - Xây dựng năm: 1930

             - Tổng diện tích: 4.410m2

             - Diện tích phòng giam: 547m2

             - Chuồng trại: 270m2

             - Khoảng trống: 3.293m2

             - Bao gồm: 9 phòng biệt giam, 24 hộc chứa heo, 2 chuồng nhốt bò, một hầm chứa phân bò.

             Năm 1963: Để mở rộng nhà tù Mỹ-nguỵ sữa chữa 24 hộc nuôi heo thành 24 phòng giam.

             Hầm phân bò: Sâu 3m chia làm 2 ngăn có hệ thống cống ngầm từ chuồng nuôi bò dẫn sang.

             Địch sử dụng hầm phân bò này để ngâm người tù xuống đó tra tấn hành hạ cực kỳ dã man và bí mật.

             B. Các trại giam thời Mỹ-nguỵ

             7. TRẠI 5: BCòn gọi là trại PHÚ PHONG

             - Xây dựng năm: 1962

             - Tổng diện tích: 3.594m2

             - Diện tích phòng giam 1.400m2

             - Bao gồm: 12 phòng giam tập thể chia làm 3 dãy (mỗi dãy 4 phòng) và một khu nhà bếp.

             8. TRẠI 6: Còn gọi là trại PHÚ AN

             - Xây dựng năm: 1968

             - Tổng diện tích: 42.140m2

             - Diện tích phòng giam 2.556m2

             - Nhà phụ thuộc: 696m2

             - Nhà ở: 27m2

             - Khoảng trống: 38.861m2

             Bao gồm: 20 phòng gaim và 8 xà lim được chia làm 2 khu A và B, (mỗi khu có 10 hpòng giam và 4 xà lim).

             Ngoài ra còn có nhà bếp, nhà ăn, nhà trật tự.

             9. TRẠI 7: Còn gọi là trại PHÚ BÌNH hay “Chuồng cọp kiểu Mỹ”

Trại Phú Bình (Chuồng Cọp Kiểu Mỹ)

             - Xây dựng năm: 1971

             - Tổng diện tích: 25.768m2

             - Trong đó: Diện tích phòng giam 2.562m2

             - Nhà phụ thuộc: 637m2

             - Nhà ở: 173m2

             - Khoảng trống: 22.369m2

             Bao gồm: 384 phòng biệt giam chia ra làm 4 khu: AB-Côn Đảo-EF-GH. Mỗi khu có 2 dãy, mỗi dãy 48 phòng. Đây là kiểu nhà giam đặc biệt bằng bê tông không có bệ nằm, người tù phải nằm dưới nền xi măng ẩm thấp.

             Đây cũng là nơi nổi dậy đầu tiên vào lúc 12 giờ đêm 30-4 rạng sáng 1-5-1975 (tại khu GH) giải phóng nhà tù Côn Đảo thoát khỏi cảnh “Địa Ngục Trần Gian” suốt 113 năm.

             10. TRẠI 8: Còn gọi là trại PHÚ HƯNG

             Xây dựng năm: 1971

             Tổng diện tích: 26.200m2

             Bao gồm: 20 phòng giam và 8 xà lim, chia ra làm 2 khu, mỗi khu 10 phòng và 4 xà lim.

             11. TRẠI 9: Mỹ-nguỵ đang cho đổ bê tông, đúc cột, nền thì hiệp Pa-ri ký kết nên đã bỏ dở.

             * HỆ THỐNG NHÀ TÙ CÔN ĐẢO qua 2 thời kỳ PHÁP-MỸ xây dựng tổng cộng:

             - 127 phòng giam

             - 42 xà lim

             - 504 phòng “Biệt lập chuồng cọp”

            Bên cạnh đó còn có các cơ sở tù để đày ải người tù làm lao dịch khổ sai nhằm giết dần, giết mòn sinh mạng người tù, đồng thời phục vụ toàn diện các mặt đời sống cho bộ máy hành chánh của địch.